Migrena (łac. migraena) – jest to przewlekłe schorzenie objawiające się jednostronnym, pulsującym, intensywnym napadem bólu, któremu często towarzyszą także nudności, wymioty, światłowstręt, nadmierna wrażliwość na dźwięki i zapachy. Co czwarta osoba przed właściwym atakiem migreny skarży się również na tzw. aurę, czyli zespół objawów zwiastujących nadejście migreny.

Szacuje się, że w Polsce na migrenę cierpi około 10% populacji. Schorzenie to występuje u osób w każdym wieku, ale szczyt zachorowań przypada na 30.–50. rok życia. Przewlekła postać migrenywystępuje u około 1,4–2,2% ludzi na świecie, w Polsce więc może dotyczyć 500.000 – 800.000 mln osób. Według dr hab. n. med. Izabeli Domitrz migrena jest uważana za chorobę całego życia, jakkolwiek najczęściej cierpią na nią młode kobiety od okresu pokwitania do okresu przekwitania. W tym przedziale wiekowym najbardziej typowy przebieg migreny to połowiczy ból głowy z towarzyszącymi objawami autonomicznymi spełniający kryterium czasowe dla napadu wynoszące 4–72 h, przy stwierdzeniu pięciu takich samych napadów migreny bez aury i dwóch takich samych napadów migreny z aurą. Niemniej należy pamiętać, że zarówno dzieci, jak i osoby starsze także mogą cierpieć na migrenę, a jej obraz może być nieco inny. W wieku dziecięcym częściej spotykamy okresowe zespoły napadowe nazywane w przeszłości ekwiwalentami migreny, np. napadowe bóle brzucha lub wymioty czy napadowe zawroty głowy. Podobnie w wieku starszym – po okresie menopauzy/andropauzy napady migreny mogą zmieniać swój obraz, ale w tej populacji trzeba pamiętać przede wszystkim o bólach objawowych; zmiana charakteru bólu głowy jest wykładnikiem konieczności przeprowadzenia szerokiej diagnostyki różnicowej.

Rodzaje bólów głowy

Obecna klasyfikacja wyróżnia ich ponad100 rodzajów. Podstawowym pytaniem, na które należy odpowiedzieć jest to, czy mamy do czynienia z pierwotnym czy wtórnym bólem głowy.

Pierwotne bóle głowy to bóle o nieznanej przyczynie, wtórne zaś to bóle spowodowane inną, znaną chorobą. Ból głowy może być spowodowany chorobą układu nerwowego np. może to być zapalenie opon mózgowych, guz mózgu, krwiak. Bóle głowy mogą być spowodowane zmianami w obrębie kręgosłupa szyjnego np. dyskopatią szyjną. Bóle głowy często towarzyszą chorobom innych narządów. Występują w przebiegu chorób infekcyjnych dróg oddechowych np. zapalenia zatok obocznych nosa, anemii, niedoczynności tarczycy, niewydolności krążenia, w bezdechu sennym i niedotlenieniu, w chorobach oczu np. jaskrze, wadach wzroku… Bóle głowy mogą też być objawem niepożądanym stosowania niektórych leków lub wynikiem nadużywania ich czy stosowania zbyt wielu medykamentów. Występują w przebiegu zarówno ostrych jak i przewlekłych zatruć.

Kiedy ból głowy powinien nas niepokoić?

Nie powinno się ignorować bólu głowy, gdy: ból jest bardzo silny i stale przybiera na sile i częstotliwości. towarzyszą mu nudności, wymioty, zaburzenia widzenia. ból uniemożliwia codzienne funkcjonowanie. Nie każdy ból głowy wymaga wykonywania dodatkowych badań, a nawet wizyty u lekarza. Większość osób ma bóle głowy pojawiające się bardzo rzadko – raz na kilka miesięcy lub tygodni. Bólom tym nie towarzyszą żadne inne objawy, nie są one bardzo nasilone, a aktywność fizyczna nie ma wpływu na dolegliwości. Są to najczęściej bóle typu napięciowego i nie wymagają one wizyty u lekarza. Nawet jednak ten typ bólu powinien skłonić do wizyty u lekarza, gdy jego częstość się zwiększa, albo gdy towarzyszą mu inne choroby, takie jak nadciśnienie tętnicze.

Migrena a ból głowy. Jak rozpoznać różnicę?

To, co odróżnia migrenę od „zwykłego” bólu głowy to zwiększona wrażliwość na światło, dźwięk i różne zapachy. W jej przebiegu występują mdłości, zawroty głowy, zaburzenia nastroju i niekiedy zaburzenia widzenia. U niektórych osób przed wystąpieniem ataku migreny pojawia się charakterystyczna aura, która jest wynikiem skurczu naczyń krwionośnych. Aurą nazywamy całkowicie odwracalne zaburzenie wzroku (migoczący obraz) lub mrowienie rąk wędrujące do ramienia i twarzy. Trwa to od 5 minut do godziny po czym dochodzi do napadu migrenowego. Zdecydowana większość ataków przebiega bez aury, jednakże zaburzenia widzenia mogą być obecne w czasie trwania napadu.

Rodzaje migreny

Najczęściej występującym podtypem bólu migrenowego jest migrena bez aury – dotyczy ok. 75% chorych. Szacuje się, że co czwarta osoba z bólami migrenowymi głowy doświadcza aury. Inne rzadziej występujące postacie migreny to m.in.:

• Oczna (klasyczna) – przed wystąpieniem bólu zlokalizowanego w okolicy oczodołu, pojawiają się zaburzenia neurologiczne objawiające się połowiczym niedowidzeniem. Występuje też obniżona ostrość wzroku, a nawet całkowita krótkotrwała ślepota. Bardzo często z bólami migrenowymi związane są nudności i wymioty.
• Z aurą – zazwyczaj napad bólu poprzedzony jest zaburzeniami wzroku (często pojawia się migocący obszar obejmujący coraz więcej pola widzenia oraz zaburzenia perspektywy). Migrena trwa zazwyczaj do 3 godz., ból obejmuje oczy i głowę. Mogą występować porażenia wzroku, paraliże rąk, trudności w mówieniu. Często bólowi towarzyszą mdłości.
• Okoporaźna – występują bóle głowy skojarzone z częściowym lub całkowitym porażeniem mięśni okoruchowych. Prowadzi to do opadnięcia powieki oraz upośledzenia ruchów gałek ocznych, co powoduje podwójne widzenie.
• Porażenna (skojarzona) – występują okresowe pulsujące bóle głowy. Dodatkowo mogą wystąpić ogniskowe objawy mózgowe pod postacią parestezji, afazji lub dyzartrii, niedowładów a także napady padaczki Jacksona i objawy migreny okoporaźnej.
• Stan migrenowy – to napad migreny przedłużający się powyżej 72 godzin. Towarzyszą mu nasilone objawy wegetatywne w postaci uporczywych wymiotów, mogących doprowadzić do istotnych zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej[17], zaczerwienienie i pocenie skóry twarzy, występowanie obfitej wydzieliny z nosa oraz łzawienie.
• Przewlekła aura migrenowa bez udaru – rzadko występujący i słabo poznany zespół objawów. Występują zaburzenia widzenia (m.in. nasilone powidoki, mroczki). Może występować jako powikłanie po migrenie z aurą. Objawy mogą trwać miesiącami lub nawet latami, badanie rezonansem nie wykazuje nieprawidłowości[18].
• Śnieg optyczny – przewlekłe zaburzenie wzroku, które może być związane z migreną oraz z zaburzeniami nerwicowymi. Nie jest dobrze zbadane.

Przyczyny migrenowych bólów głowy

Przypuszczalnie bóle głowy migrenowe są związane z genetyczną predyspozycją do nadwrażliwych reakcji neuronaczyniowych. Podłożem ataku migreny może być nieprawidłowe funkcjonowanie receptorów kanałów jonowych kory mózgowej, neuronów regulujących przepływ mózgowy oraz płytek krwi lub makrofagów, które chemicznie stymulują okołonaczyniowe wewnątrzczaszkowe włókna nerwowe. Wydaje się, że rozszerzająca się depresja korowa (ang. cortical spreading depression) – rozchodząca się fala zmniejszonej aktywności bioelektrycznej kory mózgu jest dominującym mechanizmem migreny z aurą. Według innej hipotezy, tzw. naczyniowej, za fazę aury odpowiada skurcz naczyń mózgowych, który w dalszym etapie przechodzi w nadmierne ich rozszerzenie ze zwiększoną przepuszczalnością ścian, doprowadzając do napadu bólowego.

Przebieg napadu migrenowego

Klasyczny napady migrenowego bólu głowy przebiega w czterech fazach:

1. faza prodromalna,
2. aura,
3. faza bólu,
4. faza postdromalna.

Podczas napadu migreny nie wszystkie fazy muszą występować kolejno po sobie u danego pacjenta i mogą one różnić się w zależności od napadu. W migrenie bez aury jak sama nazwa wskazuje faza aury nie występuje.

Jak rozpoznać u siebie migrenę?

Warto zaznaczyć, że migrenę powinien ostatecznie zdiagnozować lekarz. Jeśli zauważymy u siebie powtarzające się, okresowe bóle głowy, warto założyć dziennik i notować kiedy i jak długo występuje ból, gdzie jest umiejscowiony i czy związany jest z jakimiś czynnikami, chociażby z cyklem menstruacyjnym. Takie notatki zdecydowanie ułatwią postawienie trafnej diagnozy.  Kiedy możemy podejrzewać u siebie migrenę?

• Gdy ataki występują okresowo, trwają do 72 godzin i nie są związane z żadnymi chorobami.
• Jeśli ból można powiązać z cyklem menstruacyjnym. U kobiet często pojawiają się ataki migreny między 2 a 3 dniem cyklu.
• Jeśli pojawia się aura przed wystąpieniem napadu.
• Jeśli jest to jednostronny, pulsujący ból, który nasila się podczas wykonywania jakichkolwiek codziennych czynności
• Jeśli zaobserwowaliśmy przynajmniej 4 takie ataki bólowe.
• Jeśli nie ma żadnej przyczyny „zewnętrznej”, która mogłaby spowodować ból.
• Jeśli cierpimy na depresję.

Z ciężkim powikłaniem migreny mamy do czynienia w przypadku bólu trwającego powyżej 72 godzin. Jest to stan groźny dla pacjenta, gdyż przebiega z uporczywymi wymiotami, utratą elektrolitów czy odwodnieniem. Taki ból bezwzględnie wymaga konsultacji z lekarzem a w konsekwencji zastosowania leczenia profilaktycznego migreny.

Leczenie migreny

Terapia migreny może się skupiać na profilaktyce bądź leczeniu doraźnym lub obu. Wybór leku stosowanego przy napadzie jest uwarunkowany nasileniem bólu głowy i innych symptomów migreny. W przebiegu łagodnym i umiarkowanym są stosowane leki z grupy prostych przeciwbólowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym kwas acetylosalicylowy oraz preparaty złożone zawierające np. paracetamol, kofeinę, czasami kodeinę [9]. Ze względu na bardzo często występujące w napadach nudności i wymioty może być również dołączany lek przeciwwymiotny. Gdy przebieg ma charakter silny lub umiarkowany, lekami z wyboru są tryptany, które także zmniejszają objawy autonomiczne. W stanie migrenowym (napad migreny z fazą bólu trwającą dłużej niż 72 h oraz bez przerw w bólu dłuższych niż 4 h) szczególną uwagę należy zwrócić na kontrolę takich aspektów jak właściwe nawodnienie i profil elektrolitowy pacjenta. Ze względu na przedłużające się nudności i wymioty kluczowa jest właściwa płynoterapia.

Leczenie profilaktyczne migreny z zastosowaniem leków parenteralnych

Leczenie parenteralne profilaktyczne migreny zależy od jej typu. Postępowaniem w leczeniu profilaktycznym w migrenie przewlekłej jest podawanie toksyny botulinowej (BoTN-A, onabotulinumtoxin A). Jej skuteczność wykazano w dwóch badaniach PREEMPT – I oraz II, a ich wyniki stały się podstawą do rejestracji leku ze wskazaniami w klasie A/B w migrenie przewlekłej (ale nie migrenie epizodycznej). Leczenie iniekcjami BoTN-A powtarza się co 12 tygodni (nie częściej), kilkakrotnie, nawet jeśli po pierwszym i drugim podaniu nie uzyskuje się spodziewanego efektu terapeutycznego. U części pacjentów poprawę osiąga się po drugim, a nawet po trzecim podaniu leku.

Jeżeli z powodu częstego silnego bólu głowy nie mogą Państwo funkcjonować i zauważyli Państwo u siebie objawy migreny zapraszamy do umówienia się na konsultację z naszym lekarzem neurologiem, w celu kwalifikacji do terapii toksyną botulinową. W Szpitalu św. Łukasza w Bolesławcu terapia toksyną botulinową jest wykonywana w ramach NFZ.

Zapraszamy do rejestracji telefonicznej pod numerem tel. 75 738 01 32 od 8:00 do 14:00 w dni robocze celem przeprowadzenia kwalifikacji. Przypominamy, że wymagane jest skierowanie do poradni neurologicznej.

Więcej informacji: www.szpitalboleslawiec.pl